A. Mở đầu

1. tính cấp thiết của đề tài :

Chính trị học là môn khoa học về đấu tranh cho quyền lực, về giành, giữ và thực thi quyền lực chính trị của gia cấp cầm quyền. Song, chính trị không chỉ là khoc học mà còn là nghệ thuật. Xử lý tình huống chính trị là một trong những nội dung quan trọng của nghệ thuật chính trị, rất cần thiết cho hoạt động chính trị thực tiễn.

Những năm gần dây, môi trường chính trị thế giới biến động rất phức tạp, đặc biệt là sau sự kiện ngày 11/9/2001 tại Mỹ; các hoạt động " khủng bố " và " chống khủng bố " trở thành vấn đề thời sự, nóng bỏng toàn cầu; chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, xung đột dân tộc, tôn giáo xảy ra ở nhiều nước. Thế lực hiếu chiến, cực đoan mà đứng đầu là Mỹ, luôn tăng cường các chính sách áp đặt, can thiệp vào nội bộ các nước nhỏ, nhất là đối với các nước xã hội chủ nghĩa bằng nhiều chiêu bài chính trị của chủ nghĩa tư bản nhằm xoá bỏ chủ nghĩa mác xít, xóa bỏ chủ nghĩa xã hội. ở nước ta, cũng đã xuất hiện một số điểm nóng về chính trị như điểm nóng ở Huế ( 1993 ), ở Thái Bình, Đồng Nai ( 1997 ), ở Tây Nguyên ( 2001 và 2004 )…Trước tình hình đó, để hoàn thành sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc Việt Nam, đòi hỏi mỗi chúng ta phải nhận thức đúng đắn, kịp thời các tình huống chính trị nhằm giữ vững ổn định chính trị - xã hội, tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. 

Trong giai đoạn hiện nay, muốn hoàn thành tốt mục tiêu đó, đòi hỏi người cán bộ lãnh đạo chính trị phải có bản lĩnh chính tri, có năng lực và phương pháp đẻ tiếp cận và xử lý các tình huống chính trị, các điểm nóng chính trị - xã hội khi chúng xảy ra.

Nhận thức được vấn đề này cùng với thời gian nghiên cứu, học tập môn học " Xử lý tình huống chính trị " và tìm hiểu thực tế về điểm nóng Thái Bình, em mạnh dạn chọn đề tài: "Điểm nóng xã Quỳnh Mỹ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình năm 1997 - một số bài học kinh nghiệm và giải pháp cho xử lý tình huống chính trị trong giai đoạn hiện nay". Song, do điều kiện thời gian, khuôn khổ của một tiểu luận và năng lực bản thân còn nhiều hạn chế. Em rất mong nhận được ý kiến nhận xét, góp ý của quý thầy, cô cùng toàn thể các bạn để giúp em có nhận thức toàn diện, sâu sắc và đầy đủ hơn nữa về vấn đề nghiên cứu, phục vụ tốt cho quá trình công tác sau này.

2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài:

- Mục đích : Trên cơ sở những vấn đề lý luận chung về xử lý tình huống chính trị và điểm nóng xã Quỳnh Mỹ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình năm 1997 (sau đây gọi tắt là điểm nóng Quỳnh Mỹ). Mục đích của đề tài nhằm rút ra một số bài học kinh nghiệm và giải pháp cho xử lý tình huống chính trị trong giai đoạn hiện nay.

- Nhiệm vụ : Để đạt được mục đích nêu trên, đề tài có nhiệm vụ khái quát mọt số vấn đề lý luận chung về xủ lý tình huống chính trị và nghiên cứu thực tiễn điểm nóng Quỳnh Mỹ.

3. Phạm vi nghiên cứu đề tài :

Trong khuôn khổ điều kiên thời gian có hạn nên đề tài chỉ tập chung nghiên cứu trên phạm vi ở một xã trong nhiều xã xảy ra điểm nóng ở Thái Bình.

4. Phương pháp nghiên cứu :

Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lê nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối của Đảng Cộng Sản Việt Nam và đồng thời sử dụng các phương pháp tổng hợp, phân tích, đánh giá và kết luận.

5. ý nghĩa của đề tài :

Việc nghiên cứu đề tài giúp sinh viên nâng cao nhận thức lý luận cùng như thực tiễn về xử lý tình huống chính trị, phục vụ cho quá trình công tác sau khi tốt nghiệp. Đồng thời hy vọng đề tài sẽ góp phần giúp cho những người cán bộ hoạt động trong lĩnh vực chính trị có thêm nhiều kinh nghiệm và giải pháp để xử lý tốt các tình huống chính trị có thể xảy ra; góp phần tổng kết những vấn đề thực tiễn, đúc kết, bố sung thêm về mặt lý luận trong lĩnh vực xủ lý tình huống chính trị.

6. Kết cấu đề tài :

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của đề tài được triển khai thành 2 chương, 6 mục, bao gồm :

Chương 1 : Một số vấn đề lý luận chung về xử lý tình huống chính trị; 

Chương 2 : Thực tiễn về điểm nóng Quỳnh Mỹ năm 1997 - một số bài học kinh nghiệm và giải pháp cho xử lý tình huống chính trị trong giai đoạn hiện nay.

B. Nội dung

Chương 1 : Một số vấn đề lý luận chung

về xử lý tình huống chính trị

1.1. Khái niệm tình huống, tình huống chính trị, điểm nóng xã hội và điểm nóng chính trị - xã hội :

* tình huống :  

Tình huống là quan niệm để chỉ những sự kiện, những biến cố diễn ra không bình thường, có những vấn đề gay cấn, phức tạp, đòi hỏi con người phải nhận thức và xử lý bằng những giải pháp đặc biệt.

* Tình huống chính trị :

tình huống chính trị là những sự kiện, biến cố không bình thường diễn ra trong đời sống chính trị - xã hội, gây nên sự mất ổn định hoặc có khả năng trực tiếp gây nên sự mất ổn định  chính trị - xã hội, đòi hỏi con gười phải áp dụng những giải pháp đặc biệt để giải quyết.

* Điểm nóng xã hội :

Điểm nóng xã hội là đời sống xã hội trong trạng thái không bình thường, bất ổn định, rối loạn, diễn ra sự xung đột, chống đối giữa các lực lượng với những hành vi không còn tự kiềm chế được, đã vượt ra ngoài khuôn khổ của  luật pháp và chuẩn mực đạo đức, văn hoá, diến ra tại một địa điểm trong thời gian nhất định và có khả năng lan toả sang nơi khác.

        * Điểm nóng chính trị - xã hội :

Điểm nóng chính trị - xã hội là điểm nóng xã hội diễn ra trong lĩnh vực chính trị - xã hội khi mà sự chống đối của đám đông quần chúng, cảu các lực lượng đối lập đã hướng trực tiếp vào những người nắm quyền lực chính trị, cơ quan quyền lực và thể chế chính sách của chính quyền nhà nước.

1.2. Phương pháp tiếp cận, phương châm chỉ đạo và yêu cầu xử lý điểm nóng chính trị:

* Phương pháp tiếp cận:

Khi điểm nóng xảy ra, tình hình rất khẩn cấp bởi có sự tập trung chống đối của  nhiều người. Vậy nên cần có cách tiếp cận đẻ nhận thức đúng đắn và đề ra giải pháp ứng phó với tình hình.

- Thứ nhất, cần phân tích những yêu sách của đám đông quần chúng đang diễn ra: những yêu sách của những người tham gia điểm nóng là chính đáng, thì đòi hỏi cấp ủy, chính quyền địa phương, những nhà chức trách, nhà hoạch định chính sách … xem xét lại chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước chỗ nào hợp lý, chỗ nào chưa hợp lý để có sự điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với tình hình thực tế của đất nước, của địa phương, cơ quan, đơn vị mình. Những yêu sách đó sai do những kẻ cơ hội chính trị, những thế lực thù địch, những kẻ bất mãn chế độ  … kích động nhân dân, những kẻ quá khích để đòi hỏi yêu sách với Đảng và Nhà nước. Yêu sách có thể có sự đan xen, cài đặt giữa nguyện vọng của quần chúng với âm mưu  của các thế lực thù địch. Đây là những tình huống mang tính chất rất phức tạp.

- Thứ hai, phân tích người đứng đầu đám đông của điểm nóng.

Người đứng đầu có thể là người xuất đầu lộ diện đi đầu hô hào, quá khích bằng những biểu hiện hò hét, vung tay múa chân, vẻ mặt hung hăng trước đám đông nhưng nhiều trường hợp họ là kẻ giấu mặt, trá hình, đứng đằng sau kích động, chỉ huy đám đông. Khi nào tìm ra người đứng đầu, phân tích rõ bản chất của người đứng đầu mới thấy hết bản chất của điểm nóng và mục tiêu của cuộc đấu tranh ẩn giấu đằng sau những yêu sách của quần chúng.

Thông thường người đứng đầu là kẻ xấu, thế lực thù địch thì những yêu sách của quần chúng luôn ẩn chứa những ý đồ chính trị, từ những yêu sách này họ sẽ lấn tới yêu sách khác và cuối cùng đi tới lật đổ chính quyền. Những người đứng đầu là người tốt thì yêu sách của đám đông là yêu sách chính đáng, mục tiêu đấu tranh của họ là vì công bằng, dân chủ trong xã hội.

- Thứ ba, phải phân tích tâm lý, hành vi của đám đông quần chúng. Trong điểm nóng thông thường có hai khuynh hướng gắn với hai bộ phận tham gia điểm nóng. Khuynh hướng thứ nhất là đối với những kẻ bất mãn chế độ, có tiền án, tiền sự, có tư tưởng đi ngược lại với lợi ích của dân tộc nên khi trong tình trạng bất thường cao độ không kìm chế được bản thân sẽ trở thành kẻ hung hăng quá khích làm đám đông nóng lên nhanh chóng và kéo dài dẫn đến xung đột gay gắt. Khuynh hướng thứ hai, đây là những người bị động hùa theo kẻ xấu, bị kẻ xấu lợi dụng hoặc ép buộc đi theo. Những người này khi được tuyên truyền thuyết phục của Đảng, Nhà nước sẽ không còn hùa theo kẻ xấu nữa và tan rã, giải tán.

Từ phân tích rõ ba vấn đề trên sẽ tạo ra căn cứ cho việc xác định mâu thuẫn của điểm nóng: mâu thuẫn địch – ta (đối kháng); mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân (không đối kháng); mức độ của từng loại mâu thuẫn và sự đan xen của các mâu thuẫn ấy. Khi nào xác định được mâu thuẫn mới có những căn cứ khoa học để tìm ra những giải pháp đúng.

* Phương châm chỉ đạo:

- Đảm bảo nhanh chóng, ổn định tình hình, thực hiện đúng chủ chương, chính sách, pháp luật, tăng cường sự đoàn kết thống nhất, thúc đẩy sự phát triển của xã hội.

- Phải đảm bảo sự chỉ huy thống nhất, giải quyết nhanh gọn, phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị.

- Phải sử dụng đồng bộ nhiều biện pháp tư tưởng, hành chính, kinh tế, pháp luật, nhưng lấy biện pháp tuyên truyền giáo dục, thuyết phục, vận động là chính.

- Phải kiên định về nguyên tắc, mềm dẻo, linh hoạt về biện pháp giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng.

- Gắn việc phát huy dân chủ với việc tôn trọng kỷ cương pháp luật.

*Yêu cầu:

- áp dụng các giải pháp làm giảm áp lực và hạn chế sự lan toả sang nơi khác nên phải áp dụng các giải pháp mau lẹ, chính xác làm giảm tối đa thiệt hại có thể xảy ra.

- Phải tạo lập được sự ổn định về tư tưởng, chính trị và trật tự xã hội để tạo tiền đề cho sự phát triển kinh tế xã  hội (ổn định bền vững và lâu dài).

- Tạo ra các tiền đề các nhân tố để điểm  nóng không thể tái phát.

- Phải củng cố sự bền vững của hệ tư tưởng chủ đạo và cơ sở chính trị của giải pháp cầm quyền.

1.3. Quy trình giải pháp xử lý điểm nóng chính trị - xã hội:

*Bước 1: Phải nắm chắc tình hình, phân tích nguyên nhân và nhận dạng mâu thuẫn.

- Nắm chắc tình hình, khi điểm nóng xảy ra chúng ta phải có thông tin chính xác về các mặt sau: Thời gian, địa điểm, phạm vi và số lượng, các biểu hiện vi phạm nghiêm trọng, yêu sách của họ là gì, tích cực hay tiêu cực, liên quan đến ai và ai là người giải quyết. Ai là người cầm đầu chỉ huy kể cả công khai và giấu mặt, số lượng những người quá khích, âm mưu và thủ đoạn của họ xem ý đồ của họ muốn gì ?, kế hoạch của họ ra sao, có sự can thiệp chỉ đạo của  bọn trong và ngoài nước hay không nắm được tâm trạng của số đông người nơi xảy ra điểm nóng ủng hộ hay phản đối những người tham gia điểm nóng, họ có bị lôi kéo, mua chuộc, khống chế không, nguyện vọng của họ lúc này là gì ?

+ Tình hình hoạt động của cấp uỷ Đảng, chính quyền nơi xảy ra điểm nóng như thế nào, có duy trì được vai trò lãnh đạo hay mất vai trò lãnh đạo. Thái độ của họ đối với việc xử lý điểm nóng như thế nào.

- Phải đánh giá đúng nguyên nhân phát minh điểm nóng, xác định xem nguyên nhân khách quan hay là nguyên nhân chủ quan, nguyên nhân bên trong hay nguyên nhân bên ngoài, nguyên nhân sâu xa hay nguyên nhân trực tiếp.

- Xác định mâu thuẫn: Sau khi phân tích nguyên nhân cần xác định rõ các loại mâu thuẫn xem đây là mâu thuẫn đối kháng hay không đối kháng, mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân hay giữa dân với chính quyền, mâu thuẫn địch, ta, xem xét mức độ và sự đan xen giữa các mâu thuẫn.

* Bước 2: Thiết lập sự lãnh đạo chỉ huy thống nhất phát huy vai trò của các binh chủng công tác tư tưởng và hiệu lực của hệ thống chính trị để giữ vững quyền lực chính trị, lựa chọn người chỉ huy, người trực tiếp tham gia vận động tuyên truyền giáo dục, thuyết phục phải có đủ uy tín bản lĩnh trí tuệ, có phương pháp đúng, có khản năng  chịu đựng và biết hoà mình vào quần chúng. Trong trường hợp cần thiết có thể thay đổi người chỉ huy, kiên trì vận động giáo dục thuyết phục đưa công tác tư tưởng đi trước một bước, phát huy dân chủ dựa vào dân và động viên nhân dân tham gia giải quyết điểm nóng. Có sự lãnh đạo chỉ huy thống nhất các cấp, các ngành từ Trung ương đến cơ sở để có biện pháp xử lý đúng đắn.

- Phải lựa chọn phương thức, lực lượng, phương tiện cần thiết để giải quyết điểm nóng, xác định rõ phương thức giải quyết là tuyên truyền vận động giáo dục thuyết phục hay trấn át, hay kết hợp cả 2 phương thức trên. Các lực lượng tham gia có thể là cấp uỷ ban tuyên giáo, mặt trận các đoàn thể quần chúng, những người có uy tín trong cộng đồng công an, quân đội.... có thể phát huy sức mạnh tổng hợp các phương tiện truyền thông đại chúng trong giải quyết điểm nóng.

- Sử dụng các phương thức, lực lượng phương tiện xử lý điểm nóng trong trong các trường hợp cụ thể để giải tán đám đông quần chúng cần tập trung cao độ làm công tác tuyên truyền, vận động, giáo dục thuyết phục một cách kiên trì, bền bỉ, không dùng biện pháp hành chính mệnh lệnh, áp đặt với quần chúng ngay từ đầu. Giải quyết yêu sách của đám đông nếu yêu sách đó là chính đáng. Nếu không giải quyết được ngay thì phải cam kết với họ sớm đưa ra giải quyết. Đưa cán bộ vào đám đông để vận động lôi kéo thuyết phục những quần chúng tích cực, đồng thời để nhận diện và răn đe những kẻ quá khích. Khuyên giải đám đông gây rối tỉnh ngộ. Trong nhiều trường hợp cần vạch rõ âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch để quần chúng hiểu rõ. Chia cắt đám đông thành các nhóm nhỏ, điều chuyển cách ly những đối tượng cầm đầu quá khích ra khỏi quần chúng. Trong trường hợp cần có thể sử dụng biện pháp mạnh buộc phải giải tán đám đông.

+ Đối với người cầm đầu.

. Nếu  người cầm đầu là phần tử xấu thì chúng ta cần đủ chứng lý để vạch trần thủ đoạn của họ, giúp quần chúng nhận thức rõ đúng sai.

. Nếu người cầm đầu là phản động liên quan đến phản động thì phải tìm cách bắt giữ nhưng bắt lúc nào ? bắt ở đâu ? xử lý như thế nào ? thì phải tính toán rất kỹ.

- Chuẩn bị phương án xử lý tình huống xấu nhất có thể xảy ra, ngăn ngừa nguy cơ lan toả sang nơi khác.

+ Lúc đầu phải giải quyết theo phương án tốt nhất để giải quyết, nếu tình hình phức tạp thì có thể chuyển sang phương án thứ 2, thứ 3.

+ Khi tình huống xấu nhất xảy ra thì phải ứng phó kịp thời không để rơi vào tình trạng lúng túng, bị động, bất ngờ.

+ Có biện pháp kiềm chế để không để điểm nóng bùng phát lớn và lan toả sang nơi khác như là dùng lực lượng vũ trang khống chế phong toả ở gần và xung quanh điểm nóng để yểm trợ khi cần thiết và để tách biệt điểm nóng với vùng lân cận. Có thể áp dụng các giải pháp khác như: Tăng cường chính trị tư tưởng, ổn định chính trị, nâng cao đời sống nhân dân ở những vùng xung quanh điểm nóng.

* Bước 3: Khắc phục hậu quả, ổn định tình hình khi điểm nóng bị dập tắt.

- Đưa hoạt động nơi xảy ra điểm nóng trở lại với nhịp điệu bình thường, từ đó:

+ Phải khắc phục hậu quả của điểm nóng như thiệt hại về vật chất, tinh thần.... làm tốt công tác tư tưởng, tuyền truyền, vận động cán bộ Đảng viên, quần chúng nhân dân, xoá bỏ hận thù khôi phục sự đoàn kết, gắn bó, giúp đỡ lẫn nhau, ổn định công tác, ổn định cuộc sống.

+ Phải giáo dục ý thức đoàn kết thương yêu nhau trong nội bộ cơ quan đơn vị, trong nội bộ nhân dân, kêu gọi tình cảm cộng đồng, nêu cao truyền thống cách mạng, truyền thống yêu nước của nhân dân.

+ Xử lý đúng mức những người vi phạm để xảy ra điểm nóng và gây ra điểm nóng.

+ Kiện toàn, củng cố tổ chức, thanh lọc cán bộ sai lầm và lựa chọn cán bộ thay thế.

* Bước 4: Rút kinh nghiệm dự báo tình hình và áp dụng những giải pháp để điểm nóng không tái phát.

- Đánh giá rút kinh nghiệm, qua việc giải quyết điểm nóng cần đánh giá rút kinh nghiệm.

- Dự báo tình hình và áp dụng các giải pháp để điểm nóng không tái phát.

 

Chương 2 : Thực tiễn về điểm nóng Quỳnh Mỹ năm 1997 - một số bài học kinh nghiệm và giải pháp cho xử lý tình huống chính trị trong giai đoạn hiện nay.

2.1. Một vài đặc điểm cơ bản về xã Quỳnh Mỹ:

Quỳnh Mỹ là một xã nằm gần huyện lỵ Quỳnh Phụ, tỉnh thái Bình thuộc khu vực đồng bằng phía Đông Bắc bộ nước ta. Phía Đông của xã tiếp giáp với xã Quỳnh Hưng, phía Tây giáp xã Quỳnh Sơn, phía Nam giáp xã Quỳnh Bảo và phía Bắc giáp thị trấn Quỳnh Côi.

Diện tích tự nhiên toàn xã khoảng 500km  2 với tổng số dân là 5.394người(1997), được chia thành 12 xóm.

Kinh tế xã Quỳnh Mỹ chủ yếu dựa vào phát triển nông nghiệp, sản xuất cơ bản là trồng lúa và chăn nuôi gia súc, gia cầm. Đời sống của nhân dân nơi đây còn gặp nhiều khó khăn với thu nhâp bình quân chỉ đạt khoảng 3triệu đồng/người/năm(GDP năm 1997). Hiện nay, xã  Quỳnh Mỹ đang tích cực chỉ đạo chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn, tuy nhiên tỷ trọng nông nghiệp vẫn chiếm tỉ lệ cao trong cơ cấu kinh tế của xã.

Về mặt bằng văn hoá, dân chí của xã tương đối cao, xã đã hoàn thành phổ cập giáo dục trung học cơ sở vào năm 2000. Cơ sở hạ tầng điện, đường, trường, trạm được đầu tư  xây dựng,  đảm bảo đáp ứng tôt các nhu cầu  văn hoá tinh thần của nhân dân trong xã. Trong hai cuộc kháng chiến hào hùng của dân tộc, Đảng bộ và nhân dân xã Quỳnh Mỹ là môt đơn vị giàu truyền thống cách mạng.

Về tổ chức Đảng và hệ thống chính trị: năm 1997 Đảng bộ xã có 157đảng viên đang sinh hoạt tại 14chi bộ (2chi bộ nhà trường) và 68đảng viên đuợc miễn sinh hoạt. Các đoàn thể chính trị hoat động khá thường xuyên, riêng Hội Cựu chiến binh của xã đã có 226hội viên đang sinh hoạt.

2.2. Quá trình diễn biến và nguyên nhân diễn ra điểm nóng Quỳnh Mỹ năm 1997:

*  Quá trình diễn biến :

Nguyện vọng của đa số nông dânmuốn giảm các khoản đóng góp. Khi có chỉ thị 07 của huyện giảm một số khoản đóng góp về y tế, thú y, ngày công… thì Đảng bộ, UBND và Hội đồng nhân dân xã có bàn thực hiện nhưng chậm và không kiên quyết, còn nhân dân đòi hỏi giải quyết ngay. Từ ngày 8/11/1996 đến 20/11/1996, ở các xóm trong xã nhân dân tự tổ chức họp (đề nghị trưởng thôn triệu tập, nhưng trưởng thôn từ chối), bàn đấu tranh thực hiện công văn 07 của huyện, và kéo lên UBND xã đòi giải quyết. Từ đấu tranh đòi thực hiện công văn 07 nhân dân đòi thanh tra toàn bộ kinh tế tài chính xã và đòi lại hơn 90 triệu đóng góp xây dựng trường học, nhưng xã chưa làm.

Ngày 3/3/1997 huyện thành lập Ban thanh tra do đồng chí Tuệ – Viện trưởng Viện kiểm sát huyện làm Trưởng ban. Thanh tra làm việc gần đi đến kết luận, nhân dân kéo lên huyện đòi phải trả ngay hơn 90 triệu (ngày 27 và 28/4/1997) và một số khoản đóng góp khác.

Ngày 1/5/1997 huyện ra quyết định trả lại những khoản do nhân dân yêu cầu, gửi 1 bản cho UBND xã và một bản cho đại diện của nhân dân là ông Hoành. Ngày 2/5/1997 Hội đồng nhân dân xã họp quyết định trả lại dân, quyết định được thông báo trên hệ thống truyền thanh của xã, nhưng nhân dân không chấp nhận và cho rằng đó là kết quả đấu tranh của nhân dân chứ không phải là của Hội đồng nhân dân xã. Ngày 6/5/1997 ông Hoành cùng ông Tới mượn hội trường Uỷ ban họp nhân dân công bố quyết định của huyện, (có gửi giấy mời Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch xã và các trưởng thôn đến dự) mừng thắng lợi, tổ chức thanh tra nhân dân (mỗi xóm 3 người) để tiếp tục thanh tra kinh tế, tài chính xã.

Ngày 8/5/1997 ông Hoành và ông Tới lên huyện gặp Viện kiểm sát, Công an gọi sang và đọc lệnh bắt, huyện gọi Chủ tịch xã mang dấu lên xác nhận và làm chứng bắt về tội họp nhân dân trái phép, vi phạm điều 205A luật hình sự. Sáng 9/5/1997 mang quyết định xuống xã thông báo cho gia đình người bị bắt và công bố trên hệ thống truyền thanh xã. Chiều ngày 9/5/1997 nhân dân Quỳnh Mỹ kéo lên huyện cùng với nhân dân nơi khác khoảng 5.000 người, vây Viện kiểm sát, du đổ tường Công an huyện, dùng gạch ném vào công an làm bị thương gần 10 người, bắt Viện trưởng Viện kiểm sát làm con tin và bắt ký vào quyết định là đã ra lệnh bắt người trái phép. Đồng thời một đám đông người kéo về xã Quỳnh Mỹ bắt Chủ tịch và Phó Chủ tịch xã đưa lên huyện, đem nhốt chung với Viện trưởng Viện kiểm sát và ra yêu sách: tỉnh thả ông Hoành và ông Tới thì nhân dân sẽ thả 3 người trên. Sự vây ráp, sỉ nhục, đánh cán bộ, đấu tranh giằng co hai bên từ chiều 9/5 đến sáng 11/5/1997, khi tỉnh chở ông Hoành và ông Tới v huyện trả lại tự do thì nhân dân giải tán. Một số người công kênh 2 ông Hoành và Tới như những người hùng chiến thắng.

Từ sau ngày 11/5 đến nay thanh tra Nhà nước và thanh tra nhân dân kiểm tra kinh tế tài chính xã, chưa phát hiện rõ cán bộ tham ô, chỉ có gọi là chi sai nguyên tắc. Nhưng nguyên tắc thế nào thì không rõ. Thanh tra nhân dân cho rằng mức chi tiếp khách theo mức sống của nhân dân địa phương còn thanh tra Nhà nước lại theo mức tiếp khách chung của xã hội hiện nay…

Từ diễn biến trên cho thấy: Giảm sự đóng góp quá mức là yêu cầu chính đáng và cấp thiết của nông dân, nhưng Đảng uỷ, Hội đồng nhân dân và UBND xã không giải quyết kịp thời, lừng chừng, do đó đã mất vai trò lãnh đạo đối với nhân dân, ngọn cờ ấy đã rơi vào tay một số người quá khích, có tiền án tiền sự, đi đầu hăng hái đấu tranh đáp ứng yêu cầu ấy của nhân dân. Mặc dù đa số nhân dân không tín nhiệm họ, nhưng vẫn theo họ đấu tranh cho lợi ích của mình; Những hình thức dân chủ ở nông thôn biểu hiện ở hình thức tổ chức Đảng, chính quyền và các đoàn thể quần chúng không phản ánh được đầy đủ nguyện vọng của nhân dân, mang nặng tính hình thức và không có tác dụng khi tình hình phức tạp. Dân chủ đại diện khi đó trở nên vô nghĩa nhân dân đấu tranh đòi dân chủ trực tiếp; Một số công việc xử lý tình huống không đúng như: mở cửa hội trường Uỷ ban xã cho ông Hoành và Tới họp nhân dân, bắt người và thả người bị bắt chưa đúng lúc và đúng cách làm cho tình hình thêm gay gắt và phức tạp.

 

* Nguyên nhân:

Điểm nóng Quỳnh Mỹ xuất hiện và diễn ra kéo dài mấy tháng với tính chất trầm trọng, có thể thấy rõ bởi do các nguyên nhân.

- Người nông dân trong xã phải đóng góp quá mức so với thu nhập bình quân chung của họ. Khi chuyển sang cơ chế thị trường thì ở nông thôn đã diễn ra quá trình hình thành và xác lập kinh tế hộ tự chủ và việc trao quyền sử dụng ruộng đất lâu dài cho hộ nông dân có ý nghĩa quyết định; đồng thời với quá trình ấy cần phải thay đổi căn bản mô hình hợp tác kiểu cũ, chuyển sang làm dịch vụ bình đẳng với hộ nông dân. Hộ nông dân chỉ phải nộp thuế cho Nhà nước, còn các phí dịch vụ trên nguyên tắc ngang giá và thoả thuận. Đó là quá trình dân chủ hoá kinh tế nông thôn, chấm dứt tình trạng thu của nông dân dưới hình thức cưỡng bức phi kinh tế. Nhưng ở Quỳnh Mỹ lại không thực hiện triệt để quá trình ấy. Hình thức hợp tác xã kiểu cũ vẫn tồn tại một cách lửng lơ, cũng không còn là hình thức cũ, nhưng cũng không phải là hình thức mới, vẫn thu 8 kg/ sào/ năm của hộ nông dân để trả công ban quản lý và lập các quỹ. Đồng thời cũng thu 20 khoản khác đối với hộ nông dân dưới hình thức phi kinh tế. Ruộng đất tuy đã giao cho hộ nông dân theo bán khoán trước đây, nhưng không mạnh dạn cấp giấy quyền sử dụng ruộng đất cho hộ, còn để lại đất dự phòng quá nhiều tạo điều kiện cho việc bán và sử dụng không hợp lý, trong điều kiện đất chật người đông như Thái Bình sẽ gây lên sự phản ứng trong nông dân.

- Cán bộ vi phạm quyền dân chủ với dân: Về thể chế chính trị nông thôn được cấu thành bởi các bộ phận Đảng, Chính quyền, các đoàn thể quần chúng và ban quản lý hợp tác xã. Ban quản lý hợp tác xã hoạt động như một bộ phận của chính quyền. Thời bao cấp nguồn chi tiêu của hệ thống này từ vốn quỹ hợp tác xã nông nghiệp. Sau khoản 10, vốn quỹ hợp tác xã giảm dần chỉ còn khoản thu 8 kg/ sào/ năm, nhưng ở Thái Bình lại có nguồn thu mới như: xây dựng trường học, trạm xá, đường giao thông và khoản thu khác từ hộ nông dân, từ thuế đò, thuế chợ, bán đất, đấu thầu quỹ đất dự trữ… Nhờ vậy mà hệ thống chính trị nông thôn có nguồn kinh phhí chi cho họp hành, hội nghị, tiếp khách và các lễ nghi khách tiết. Đó là một trong những động lực làm cho cán bộ xã, thôn hăng hái hoạt động. Nếu chỉ có phụ cấp ít ỏi như chế độ hiện hành thì cán bộ không thể bỏ việc nhà để suốt ngày lo công việc của làng, xã được. Động lực hoạt động của một số cán bộ do lợi dụng bán đất, cấp đất, phần thưởng của bên B cho bên A trong xây dựng cơ bản, nên rất hăn hái làm việc, một mặt để có tiền mua xe máy, xây nhà, mặt khác, lại có thành tích báo cáo lên cấp trên.

Cũng từ những động cơ trên mà việc xây dựng đường xá, trường học, trạm xá… chưa được bàn bạc dân chủ đã được quyết định làm. Còn các khoản thu đối với hộ nông dân phải tiến hành triệt để, ai không giao nộp đủ thì cưỡng chế. Dĩ nhiên ở một số cán bộ còn có động cơ muốn cho quê hương mình có bộ mặt không kém gì nơi khác, địa phương mình cũng làm tití các nghĩa vụ như nơi khác.

Nẩy sinh sự bất bình của nhân dân với cán bộ đương chức đương quyền trên hai phương diện:

+ Về việc thu quá sức đóng góp của nhân dân lại đem chi tiêu bất hợp lý.

+ Về sự cưỡng chế của chính quyền, mất dân chủ.

Những bất bình trên tích đọng qua nhiều năm tháng bùng lên thành phong trào đấu tranh của quần chúng; nhân dân tự thành lập thanh tra để thực hiện dân chủ trực tiếp, dùng sức mạnh đông người buộc cán bộ đương chức đương quyền làm theo ý mình. ở những nơi sự đấu tranh trong nội bộ Đảng yếu, nhiều đảng viên trong lòng bất bình nhưng không dám nói ra, thì những người quá khích, có tiền án, tiền sự, chống đối chính quyền giữ vai trò lãnh đạo và cầm đầu phong trào quần chúng. Thường xảy ra các hiện tượng xỉ nhục, đánh cán bộ, đốt nhà cán bộ, đập phá công sở; những đảng viên không phải là cán bộ địa phương đứng nogài cuộc, không tỏ thái độ bên vực cán bộ đương chức, đương quyền.

Một mặt duy trì thể chế hợp tác xã kiểu cũ, mặt khác cũng chưa tìm cách xây dựng chính quyền địa phương theo phương hướng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân. Chính quyền của Nhà nước pháp quyền chỉ được phép làm những việc mà luật pháp Nhà nước quy định, nhưng trên thực tế chính quyền lại làm nhiều việc ngoài luật pháp (dĩ nhiên là theo nghị quyết và chỉ thị của Đảng bộ và chính quyền địa phương), không thực hiện nghiêm luật pháp mà còn vi phạm pháp luật thì tất yếu nhân dân chống lại chính quyền. Xã là một cấp ngân sách, việc thu chi ngân sách phải theo quy chuẩn luật pháp, thông qua hội đồng nhân dân và công khai với toàn thể nhân dân. Nhưng hco đến nay việc thu, chi ấy vẫn tuỳ tiện, thiếu dân chủ công khai. Vốn quỹ hợp tác xã thì thu, chi dưới hình thức phi kinh tế, còn  ngân sách xã lại thu, chi không có nguyên tắc, đó là căn nguyên phát sinh tham ô, lãng phí ở nông thôn. Có thể nói thể chế chính trị nông thôn Quỳnh Mỹ vẫn mang hình dáng của thời bao cấp, chưa đổi mới theo phương hướng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân thật sự.

Trên đây là những nguyên nhân cơ bản phát sinh điểm nóng Thái Bình, song nguyên nhân trực tiếp là để cho nó kéo dài, trầm trọng thêm lại phụ thuộc vào tình huống cụ thể và cách sử lý của lãnh đạo. Sự khiếu kiện của nhân dân đã diễn ra hàng năm trước khi bùng nổ điểm nóng, ngòi nổ cháy âm ỉ từ lâu. Nhưng người cầm quyền thì cứ bình chân như vại, vẫn cứ khen nhau, phong tặng cho nhau danh hiệu Đảng bộ, Chi bộ trong sạch vững mạnh. Điều đó cho thấy Đảng chính quyền thực sự đã xa dân, đã mất gốc (dân là gốc của thể chế chính trị – xã hội), do vậy thiếu nhậy cảm về chính trị. Việc từ chối đóng góp, xin ra hợp tác xã, yêu cầu công khai dân chủ của nhân dân, Đảng và chính quyền cơ sở không tự xem xét lại những chủ trương chính sách của mình mà lại cho rằng nhân dân không chấp hành chính sách, cần dùng biện pháp cưỡng chế. Sự chống đối của nhân dân ngày càng tăng, đến khi bùng nổ ra biểu tình thì xử lý rất lúng túng. Cán bộ chủ chốt không đủ bản lĩnh chính trị, không dám trực tiếp đối thoại với nhân dân, trả lời những yêu sách của nhân dân trước đám đông biểu tình, không xuống cơ sở để cùng với chi bộ, Đảng bộ giải quyết giáo dục. Từ đây cũng đặt ra những yêu cầu cho công tác đào tạo cán bộ lãnh đạo. Việc bắt người cầm đầu không đúng lúc, đúng cách, thả ra cũng không đúng lúc, đúng cách như ở Quỳnh Mỹ, đã làm cho tình hình phức tạp hơn.

Nguyên nhân nổ ra điểm nóng Quỳnh Mỹ còn do một số người vốn bất mãn, hiềm thù với cán bộ, chính quyền cơ sở, nhân cơ hội đứng ra tổ chức, kích động, xúi dục nhân dân để trả thù cá nhân.

Tóm lại, có thể khẳng định rằng, điểm nóng Quỳnh Mỹ về bản chất là mâu thuẫn không đối kháng, mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân đã phát triển đến đỉnh cao. Về cơ bản vẫn phong trào đấu tranh đòi dân chủ, công bằng, công khai của nông dân. Phong trào ấy không phải với mục đích chống Đảng, chống chế độ, lật đổ chính quyền mà muốn chính quyền trở lại đúng với bản chất của nó.

2.3.  Một số bài học kinh nghiệm và giải pháp cho xử lý tình huống chính trị trong giai đoạn hiện nay:

* Bài học kinh nghiêm:

Xuất phát từ thực tiễn điểm nóng quỳnh mỹ năm 1997 chúng ta rút ra được một số kinh nghiêm:

- Cần hoàn thiện, bổ sung và xây dựng  mới những chính sách, chủ trương trên tầm vĩ mô về phát triển kinh tế nông nghiệp, xã hội nông thôn và giai cấp nông dân, phù hợp kịp thời với thời kỳ phát triển hiện nay.

Đảng ta lãnh đạo xã hội, trong đó có giai cấp nông dân, là nhằm đem đến cho họ cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc. Giai cấp nông dân Việt Nam bên cạnh những ưu điểm còn có nhiều hạn chế so với các giai cấp lao động khác. Vì thế các chính sách chủ trương, pháp luật trực tiếp tác động vào nông nghiệp , nông thôn và  nông dân là tối quan trọng. Tuy nhiên, từ sự kiện điểm nóng Quỳnh M nói riêng cũng như Thái Bình nói chung, hiện nay chính sách của ta còn có nhiều nội dung phải được nhanh chóng bổ sung và thay đổi. Tuy nhiên bên cạnh chính sách về phát triển kinh tế cần có chính sách phát triển họ với tính cách là một giai cấp, xã hội được ưu đãi. Chỉ có như thế, người nông dân mới được phát triển toàn diện, công bằng và mới bớt đi tâm lý mặc cảm, người nông dân nông thôn  bị bỏ rơi. Đặc biệt phải coi trọng quy trình thể chế hoá chính sách của Đảng và Nhà nước ở địa phương theo nguyên tắc tập trung dân chủ, có tính khả thi để không xảy ra tình trạng mâu thuẫn, hiểu sai chủ trương, chính sách.

 

- Ra sức kiện toàn, củng cố hệ thống chính trị các cấp ở địa phương. 

Trong đó, cấp cơ sở và cấp huyện cần được quan tâm hàng đầu. Kiện toàn hệ thống chính trị toàn diện từ thể chế, bộ máy cho đến con người chính trị trong đó yếu tố con người được xem là nhân tố quyết định. Việc kiện toàn, củng cố hệ thống chính trị các cấp địa phương nơi có điểm nóng diễn ra có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo sự tồn tại thực của Đảng và nhà nước ta. Đồng thời nó cũng là nhân tố lấy lại niềm tin của nhân dân đối với vai trò lãnh đạo quản lý của Đảng và Nhà nước làm cho kẻ địch không có cơ hội để giành lấy dân, lấn lướt một cách dễ dàng.

- Nhanh chóng thống nhất về nhận thức và giải pháp ở tất cả các cấp, kiện toàn và khôn khéo trong việc đấu tranh chống bọn quá khích, cơ hội và bọn tội phạm xã hội, xem đó là một trong những nội dung đấu tranh trong thời kỳ mới.

Kinh nghiệm cho thấy khi xảy ra điểm nóng mà các cấp không có và chậm thống nhất về nhận thức bản chất vấn đề, các giải pháp thì nhất định sẽ làm cho “nóng” trở thành “sôi” đơn giản trở thành phức tạp. Nhiều vụ việc rất đáng tiếc lại thường xảy ra từ tình hình này. Không chỉ như thế, tai hại tiếp nữa là làm cho giữa các cấp nảy sinh tình trạng  tranh công đổ lỗi dẫn đến mâu thuẫn có khi gay gắt.

Quá trình diễn biến điểm nóng thường xuất hiện cơ hội, quá khích “đổ dầu vào lửa”. Với số lượng này chỉ có khôn khéo và cương quyết trừng phạt, mọi biểu hiện do dự hữu khuynh ở đây là điều nguy hiểm cho ta. Song cái khó ở đây là khi đám đông quần chúng đang nóng, họ ít có phả năng phân biệt chính - tà và cấp cơ sở đang lúng túng, thậm chí tê liệt nên rất khó có thể ra tay kịp thời. Vì thế việc này phụ thuộc vào khả năng nắm bắt đối tượng từ trước đó là: Phụ thuộc vào các cấp trên. Nó đòi hỏi một cách quyết định vào trình độ văn hoá chính trị của chủ thể giải quyết ra sao.

Ngoài ra, ta thấy điểm nóng diễn ra và kéo dài, kẻ thù của giai cấp và của chế độ sẽ không bỏ lỡ cơ hội, tác động vào nhằm làm cho tình hình xấu thêm dẫn đến khủng hoảng chính trị để cuối cùng lượng sức dân lật đổ sự lãnh đạo của Đảng - Cho nên chúng ta phải hết sức cảnh giác trước sự phá hoại của kẻ địch bằng diễn biến hoà bình khi điểm nóng xảy ra.

 

* Giải pháp:

Thực tiễn trong giai đoạn hiện nay, cách mạng Việt Nam vừa đứng trước thời cơ, vận hội lớn, vừa phải đối mặt với những nguy cơ, thách thức lớn không thể xem lường. Nắm bắt cơ hội, đẩy lùi nguy cơ, vượt qua thách thức với tinh thần cách mạng tiến công, đưa cách mạng tiến lên mạnh mẽ, đó là vấn đề có ý nghĩa sống còn đối với chúng ta.

Để đảm bảo ổn định trật tự xã hội và xử lý tốt các tình huống chính trị cần tập trung vào một số giải pháp:

- Thứ nhất: phải chủ động xây dựng một hệ thống giải pháp đồng bộ thống nhất từ trên xuống dưới (4 cấp), trong đó cần đặc biệt quan tâm việc xác định ch rõ các giải pháp căn bản chiến lược làm cơ sở cho việc định ra một cách linh hoạt các giải pháp tình thế.

- Thứ hai, để cụ thể trong nhận thức và hành động, các giải pháp cần được phân loại để áp dụng cho phù hợp với mỗi tình hình cụ thể. Trong sự phân loại ấy, cần nên có sự phân biệt (tương đối) đâu là giải pháp đem lại lợi ích trực tiếp ch dân và đâu là giải pháp đem lại lợi ích của hệ thống chính trị từ đó, về nguyên tắc, các giải pháp đem lại lợi ích cho dân phải được xem là cao nhất và chi phối các giải pháp khác. Hai loại giải pháp này, nếu xuất phát từ chủ thể giải quyết điểm nóng là Đảng và Nhà nước thì có thể gọi giải pháp đem lại lợi ích trực tiếp cho dân và giải pháp hướng ngoại, còn giải pháp kia là giải pháp hướng nội. Vì thế cần hết sức tranh việc đưa ra các giải pháp có thể đẩy dần vào phía đối lập với Đảng và chính quyền ở các cấp. Bởi vì, điểm nóng thực chất vẫn là mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân.

- Thứ ba, cần có các giải pháp cụ thể tương ứng cho mỗi một quá trình diễn biến của điểm nóng. Điểm nóng chỉ phát sinh khi các mâu thuẫn đã vận động trong suốt một quá trình: mâu thuẫn từ lợi ích kinh tế dẫn đến mâu thuẫn xã hội và rồi mâu thuẫn tiếp tục lan đến, tác động vào lĩnh vực chính trị. Vì thế cần có giải pháp cụ thể, đón đầu ở mỗi một quá trình đó.

c. Kết luận

Có thể thấy điểm nóng không tự nhiên sinh ra, không tự nhiên mất đi, ngăn chặn và giải quyết điểm nóng ở mức độ nào đó là phụ thuộc vào quyết định, vào vai trò lãnh đạo của Đảng, công tác quản lý kinh tế – xã hội của chính quyền, vai trò đại diện quyền làm chủ của nhân dân, của các tổ chức, cá nhân người lãnh đạo, quản lý. ở đâu cán bộ có trí tuệ, bản lĩnh, trung thực và trong sạch, gần gũi, gắn bó, biết chăm lo tới đời sống của nhân dân thì ở đó không xảy ra điểm nóng và ngược lại, ở đâu có tham nhũng, có vi phạm lợi ích kinh tế – chính trị, quyền làm chủ của nhân dân thì ở đó tất yếu sinh ra điểm nóng.

Như vậy rõ ràng là cán bộ ở các cấp có vai trò quan trọng trong việc dập tắt điểm nóng cũng như ngăn ngừa điểm nóng xảy ra.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành, đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ để đặt chính sách cho đúng”.

Do đó, xây dựng nền dân chủ XHCN là cả một quá trình biến đổi cách mạng to lớn đòi hỏi phải phấn đấu kiên trì, bền bỉ. Sự phát triển tốt của kinh tế, văn hóa, chính trị luôn luôn tạo điều kiện phát triển dân chủ tốt hơn, cao hơn. Ngược lại, thực hiện tốt dân chủ xã hội chủ nghĩa sẽ thúc đẩy kinh tế, văn hóa phát triển, giữ vững ổn định chính trị.

Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa mà khâu quan trọng là dân chủ ở cơ sở là một vấn đề có tầm vóc chiến lược, liên quan đến sự sống còn của đất nước và chế độ mới.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2001.

2. Ban Tư tưởng - Văn hoá Trung ương: Tài liện nghiên cứu Văn kiện Đại hội IX của Đảng, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2001.

3. Ban Tư tưởng - Văn hoá Trung ương: Nhận dạng các quan điểm sai trái thù địch, Hà Nội, 1/2005.

4. Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh: Tổng kết thực tiễn về xử lý những điểm nóng chính trị –xã hội, Hà Nội, 1998.

5. Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh: Xử lý tình huống chính trị, Hà Nội, 2004.

6. Phân viện Báo chí và Tuyên truyền: Chính trị học đại cương, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1999.

7. Đảng uỷ xã Quỳnh Mỹ: Báo cáo tổng kết công tác xây dựng Đảng năm 2004.

8. Uỷ ban Nhân dân xã Quỳnh Mỹ: Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ kinh tế – xã hội, an ninh – quốc phòng năm 1997, 2004.